عزم جزم اردوغان در کسب سَروَری منطقه

همدلی|  محسن رفیق: کشور ترکیه که در تقاطع سه قاره مهم جهان قرار دارد، از دیرباز به‌شکل قابل‌توجهی تحت تاثیر تحولات جهانی قرار داشته است، با این حال سیاست¬های رئیس جمهور و حزب مسلط بر حاکمیت این کشور، رویکردی از اهداف اقتدارگرایانه آن را در منطقه هویدا کرده است. در همین حال، اردوغان ادعاهایی مبنی بر اینکه ترکیه در حال تجربه تغییر‌محور است، را رد و اعلام کرده که آنکارا با برقراری همزمان روابط دیپلماتیک مختلف در جهان بر اساس منافع ملی، در پی تقویت محور خود است. آنکارا اعلام کرده است که قصد ندارد تا درهای خود را ببندد، خود را از دنیای خارج منزوی کند و نظاره‌گر وقایع منطقه باشد، بلکه در پی آن است تا با اتخاذ یک رویکرد سازنده و فعال، ابتکار عمل را در حل مشکلات جهانی و منطقه‌ای در دست بگیرد.
در همین حال، رئیس جمهور ترکیه به‌تازگی در سخنرانی اخیر خود در پارلمان این کشور ادعا کرد: «ترکیه با وجود همه نوسانات اقتصادی، با در نظر گرفتن برابری قدرت خرید؛ همچنان یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان و چهارمین اقتصاد بزرگ در اروپا در سال ۲۰۲۱ بوده است. ترکیه یکی از کشورهایی بود که سریع‌ترین رشد را در گروه ۲۰ داشت، حتی زمانی که همه‌گیری کووید-۱۹ اقتصاد جهان را عمیقاً تکان داد. در همین حال، ترکیه به یکی از اولین کشورهای جهان تبدیل شده است که قادر به طراحی، تولید و صادرات محصولات صنایع دفاعی خود از جمله محصولات هواپیماهای بدون سرنشین، زمینی و دریایی و همچنین سخت‌افزار و نرم‌افزار است. این کشور در مجموع ۵۴۰ میلیارد متر مکعب ذخایر گاز طبیعی در دریای سیاه کشف کرده و در پی آن است تا با سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های داخلی و تجدیدپذیر به تدریج وابستگی خارجی خود را کاهش دهد.»
به گزارش آناتولی، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در سخنرانی اخیر خود در پارلمان این کشور، گفت: «فضای عادی‌سازی دیپلماتیک برای پیشرفت در همسایگی ترکیه، خاورمیانه آغاز شده است. روابط ما با امارات، عربستان سعودی و اسرائیل بر اساس منافع متقابل در حال توسعه است و روند مشابهی با مصر نیز در جریان است » او بار دیگر بر اهمیت موضوع فلسطین برای ترکیه تاکید کرد و گفت که آنکارا همیشه در کنار فلسطینی‌ها خواهد بود.
این در حالی است که چندی پیش، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه تایید کرد که آنکارا در حال رایزنی با تل‌آویو درباره انتقال گاز به اروپا است. به گزارش سایت النشره، ابراهیم کالین، سخنگوی دفتر ریاست جمهوری ترکیه در جمع خبرنگاران فاش کرد: « قرار است هیئت‌های دو طرف ماه اکتبر نشستی درباره این موضوع داشته باشند.» کالین در پاسخ به سوال خبرنگاران درخصوص مذاکرات با رژیم صهیونیستی درخصوص انتقال گاز به اروپا تاکید کرد: «این مذاکرات در دست انجام است.» سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه ماه مه انیز ظهار کرده بود که از شرق دریای مدیترانه می‌تواند جایگزین سوخت روسیه به اتحادیه اروپا شود و آنکارا آماده است بخشی از این روند باشد. این در شرایطی است که اتحادیه اروپا به دنبال جایگزینی برای گاز روسیه است چرا که پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین در تاریخ ۲۴ فوریه، تعهد داد که به وابستگی خود به سوخت روسیه پایان دهد.
از سوی دیگر اردوغان در سخنان اخیر خود در مجلس این کشور، حمایت خود را از آذربایجان اعلام و تاکید کرد که ترکیه به سهم خود برای تضمین صلح پایدار در منطقه اقداماتی انجام می‌دهد. او اظهار کرد: «ما از طریق نمایندگان ویژه‌ای که منصوب کرده‌ایم، اراده خود را برای ارتقای روابط خود با ارمنستان به سطح جدیدی نشان داده‌ایم.» اردوغان به دیدار احتمالی با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در پراگ پایتخت چک اشاره کرد، جایی که قرار است نشست جامعه سیاسی اروپا در اکتبر برگزار شود. اردوغان ادامه داد: «ترکیه به دنبال تشدید تنش با سایر کشورها نیست و تسلیم نمی‌شود.» او با بیان اینکه به عزت و حیثیت کشور لطمه‌ای وارد نمی‌کنیم، گفت: «ما قویاً با نگرش شرافتمندانه، صبور، مصمم و محتاطانه، از حقوق ترکیه در همه زمینه‌ها دفاع می‌کنیم.»
این در حالی است که ترکیه تلاش کرده است که در محور تنش¬¬های ایجاد شده بین روسیه و اوکراین نیز نقش¬آفرینی داشته است. ترکیه پیشتر، با سازمان ملل، روسیه و اوکراین، توافقنامه‌ای را برای از سرگیری صادرات غلات از سه بندر دریای سیاه اوکراین امضا کرده بود که پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در فوریه متوقف شد. اردوغان درباره جنگ جاری روسیه و اوکراین نیز گفت: «ترکیه صلح، گفتگو و داوری منصفانه را انتخاب کرده است. با توجه به روابط نزدیکی که با هر دو کشور داریم، ترجیح دادیم به جای دامن زدن به آتش و ایجاد فتنه، برای پایان دادن به جنگ تلاش کنیم. سازمان ملل که به دلیل عدم کفایت در مواجهه با بحران‌های جهانی اعتبارش متزلزل شده است، یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای خود در سال‌های اخیر را با این توافق حاصل تلاش‌های فشرده کشورمان دید.»
اردوغان در این باره گفت: «مبادله زندانیان اخیر بین روسیه و اوکراین تحت ابتکار آنکارا، دیپلماسی ترکیه را به یک مرحله بسیار بالاتر رسانده است. در تماس‌های خود به مناسبت هفتاد و هفتمین مجمع عمومی سازمان ملل، از دیدن سطحی که در سیاست خارجی ترکیه به دست آمده خرسندیم. ما شخصا شاهد بوده‌ایم که گام‌های کشورمان در بحران روسیه و اوکراین، مسئله مهاجرت، کمک‌های بشردوستانه، مبارزه با تروریسم و حفظ صلح، قدردانی همه جهان را به همراه داشته است.»
با این وجود نبرد در اوکراین، مانع از ارتباطات نظامی ترکیه با روسیه نشده است. در همین زمینه، رئیس آژانس صنایع دفاعی ترکیه روز شنبه اعلام کرد که اگر توافق درخصوص خرید جنگنده‌های اف-۱۶ ساخت آمریکا با شکست مواجه شود، ترکیه ممکن است خرید جت‌های جنگنده سوخوی ساخت روسیه را در نظر بگیرد. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، اسماعیل دمیر، رئیس آژانس صنایع دفاعی ترکیه به سی‌ان‌ان ترک گفت: «اگر خرید جنگنده‌های اف-۱۶ ساخت ایالات متحده آمریکا با شکست مواجه شود، جایگزین دیگری داریم و آن خرید جت‌های جنگنده ساخت روسیه است.» آمریکا پیش‌تر اعلامیه‌ای رسمی به ترکیه مبنی بر حذف این کشور از برنامه جنگنده‌های پیشرفته اف-۳۵ به خاطر خرید سامانه‌های دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه ارسال کرد. واشنگتن این تفاهم‌نامه مشترک در مورد جنگنده‌های اف-۳۵ با ترکیه را لغو کرد و در عوض آن را با هفت شریک باقی‌مانده در این پروژه یعنی انگلیس، ایتالیا، هلند، استرالیا، دانمارک، کانادا و نروژ امضا کرد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه متعاقبا اعلام کرد که آمریکا آنکارا را به خرید جنگنده‌هایی دیگر اما از نسل چهارم همچون جنگنده‌های اف-۱۶ دعوت کرده است. قرار است کنگره آمریکا با این مساله موافقت کند و وزارت امور خارجه آمریکا نیز برای تحقق این قرار داد در حال لابی کردن است، تا قانون‌گذاران را متقاعد سازد که این توافق به نفع واشنگتن است.
ترکیه همچنین با افزایش ساخت تجهیزات نظامی، افزایش صادرات این محصولات را نیز در دستور کار خود قرار داده است. در همین زمینه، شرکت ترکیه‌ای بایکار به تازگی ۲۰ پهپاد به امارات تحویل داد و در حال بررسی درخواست ساخت کارخانه تولید پهپاد در عربستان است. به گزارش وسیا الیوم، منابع آگاه گزارش دادند، شرکت فناوری دفاعی ترکیه موسوم به بایکار، اوایل ماه جاری ۲۰ فروند پهپاد از نوع بیرق‌دار را به امارات تحویل داد و در حال بررسی درخواست ساخت کارخانه تولید پهپاد در عربستان است. در این راستا، یک مقام ارشد ترکیه گفت که عربستان نیز به دنبال خرید پهپادهای مسلح و ساخت کارخانه‌ای برای تولید این نوع پهپاد است و شرکت بایکار هم درخواست عربستان در مورد ساخت این کارخانه را بررسی می‌کند اما این یک تصمیم راهبردی برای رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه است. این در حالی است که پس از تاثیر پهپادهای بیرق‌دار در درگیری‌ها در سوریه، اوکراین و لیبی، کشورهای مختلف به دنبال خرید آن هستند.
در همین حال، به گزارش ایسنا، آنکارا در مورد درخواست سوئد و فنلاند برای پیوستن به ناتو اعلام کرده است که ترکیه اطمینان حاصل کرده است  که ناتو در سند راهبردی جدید خود که در مادرید به تصویب رسید، تروریسم را به عنوان یکی از تهدیدهای اصلی برای اتحاد عنوان کرده است و به همین دلیل، ترکیه تلاش‌های سوئد و فنلاند را برای انجام تعهدات‌شان به دقت زیر نظر دارد و تصمیم نهایی را پارلمان به نمایندگی از ملت ما اتخاذ خواهد کرد.
سوئد و فنلاند در ماه ژوئن رسماً برای پیوستن به ناتو درخواست دادند، تصمیمی که به دلیل جنگ روسیه علیه اوکراین اتخاذ شد. با این حال، ترکیه به پیشنهادهای عضویت اعتراض کرد و از این کشورها به خاطر مدارا و حتی حمایت از گروه‌های تروریستی، انتقاد کرد. یک یادداشت سه‌جانبه در نشست سران ناتو که در ژوئن بین کشورها امضا شد، تصریح می‌کند که فنلاند و سوئد، پ.ک.ک و ی.پ.گ، شاخه سوری پ.‌ک.‌ک، یا سازمان تروریستی فتح  را حمایت نخواهند کرد .
از سوی دیگر، ترکیه که بیش از ۷۰ سال عضو ناتو بوده، از اقدامات یونان در منطقه در ماه‌های اخیر، از جمله مسلح‌سازی جزایر نزدیک سواحل ترکیه که بر اساس تعهدات معاهده غیرنظامی شده‌اند، شکایت کرده و گفته است که چنین اقداماتی تلاش‌های حسن نیت این کشور را ناکام می‌گذارد. رئیس جمهور ترکیه با اشاره به جزیره مدیترانه شرقی، قبرس تاکید کرد که این جزیره محل زندگی دو دولت و مردم جداگانه است. اردوغان تاکید کرد که باید به انزوا و تحریم‌ها در این جزیره پایان داده شود و همه وعده‌ها در مورد به رسمیت شناختن بین‌المللی ترک‌های قبرس رعایت شود. او همچنین بر امتناع اخیر ترکیه از پذیرش تصمیم ایالات متحده برای لغو تحریم تسلیحاتی قبرس یونانی‌نشین تاکید کرد و گفت: «تشویق یونان و مسلح ساختن جزایر غیرنظامی در دریای اژه خلاف عقل است. دنبال کردن سیاست تحریک و تنش در منطقه به نفع کسی نیست.» اردوغان از رهبری یونان خواست از تحریکاتی که این کشور و مردمش را به سوی فاجعه می‌کشد، خودداری کند.
اردوغان همچنین درباره مبارزه ترکیه با تروریسم گفته است که نیروهای امنیتی این کشور از جمله ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی برای مبارزه با تروریست‌ها سنگ تمام می‌گذارند. او گفت: «ما ابزارها و قابلیت‌هایی را در اختیار نیروهای امنیتی خود قرار دادیم که آنها را قادر می‌سازد تا ماموریت خود در مبارزه با تروریسم و حفاظت از کشورمان در برابر تهدیدهای منطقه‌ای و جهانی را انجام دهند.»
اردوغان تاکید کرد که راهبرد ترکیه برای حفظ صلح و امنیت، از بین بردن تهدیدها در سرچشمه آنها فراتر از مرزهای این کشور است. او ادامه داد: «ما این راهبرد را با گفتن اینکه ممکن است بدون اعلام قبلی در شب وارد شویم، اجرا می‌کنیم. ترکیه به تلاش‌های خود برای تخریب کریدوری که تروریست‌ها سعی در ساختن آن در امتداد مرز خود دارند، ادامه خواهد داد. از زمان آغاز عملیات برون‌مرزی ترکیه در سوریه در سال ۲۰۱۶، تقریباً ۵۲۶۰۰۰ سوری آواره شده در ترکیه داوطلبانه به مناطق امن حاصله در کشورشان بازگشته‌اند. ما به عنوان کشوری که نزدیک به ۴۰ سال است با تروریسم می‌جنگیم و ده‌ها هزار کشته بر اثر تروریسم از دست داده‌ایم، در موقعیتی نیستیم که بتوانیم امتیاز بدهیم.» او با اشاره به اعضای گروه تروریستی پ.ک.ک اضافه کرد: «با عملیات خود در سوریه و شمال عراق، خائنان تجزیه‌طلب را از کار انداختیم.»